SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PROGRAMU STRATEGICZNEGO INICJATYWA DOSKONAŁOŚCI W UNIWERSYTECIE JAGIELLOŃSKIM (ID.UJ) W ROKU 2023 - POB qLIFE  

W roku 2023 POB qLIFE kontynuował dotychczasowe aktywności oraz rozpoczął wiele nowych inicjatyw. Wśród wdrażanych działań znalazły się m.in. dalsza dystrybucja środków finansowych w formie otwartych konkursów, działania w ramach tzw. Projektów Flagowych oraz strategiczne inwestycje w aparaturę naukowo-badawczą oraz kadrę naukową.

Rozstrzygnięcie Konkursu #15 i realizacja programu “Interdyscyplinarna współpraca między dziedzinami nauk medycznych, nauk o zdrowiu i nauk społecznych” (współpraca POB FutureSoc i POB qLIFE)

Priorytetowy Obszar Badawczy „Jakość badań dla jakości życia – qLIFE” oraz Priorytetowy Obszar Badawczy „Society of the Future – FutureSoc” ogłosiły konkurs dedykowany wsparciu interdyscyplinarnej współpracy między dziedzinami nauk medycznych, nauk o zdrowiu i nauk społecznych. Do konkursu mogły być zgłaszane interdyscyplinarne projekty dotyczące tematyki badawczej POB FutureSoc i POB qLIFE ze szczególnym uwzględnieniem tematyki powiązanej z projektem flagowym Centrum Badań Mózgu.

Do konkursu zgłoszono 17 wniosków, a dofinansowanie otrzymało 7 projektów:  

Lider po stronie POB qLIFE:

• dr hab. Krzysztof Bartuś (Klinika Chirurgii Serca, Naczyń i Transplantologii, Wydział Lekarski) / dr Patrycja Siemiginowska (Zakład Psychologii Pracy i Organizacji, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej) – projekt „Badanie PreScheck-POCD: wpływ interdyscyplinarnej prehabilitacji modułowej na występowanie zaburzeń świadomości oraz dysfunkcji poznawczej po planowych zabiegach kardiochirurgicznych w krążeniu pozaustrojowym” – dofinansowanie: 125 000 zł;
• dr Anna Skalniak (Zakład Biologii Molekularnej i Genetyki Klinicznej, Wydział Lekarski) / dr hab. Krystyna Golonka, prof. UJ (Zakład Interwencji Kryzysowej i Psychoterapii, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej) – projekt „Różnice w składzie mikrobiomu u pacjentów z zespołem rakowiaka z różną odpowiedzią na leczenie” – dofinansowanie: 125 000 zł;
• dr hab. Katarzyna Stolarz-Skrzypek (I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego, Wydział Lekarski) / dr hab. Aleksandra Gruszka-Gosiewska, prof. UJ (Zakład Psychologii Eksperymentalnej, Wydział Filozoficzny) – projekt „Występowanie zaburzeń poznawczych i dysfunkcji neuronalnej kory czołowej mózgu u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i nietolerancją wielolekową” – dofinansowanie: 124 875 zł;
• dr hab. Joanna Majerczak (Katedra Fizjologii Wysiłku i Bioenergetyki Mięśni, Wydział Nauk o Zdrowiu) / dr Małgorzata Hołda (Instytut Psychologii, Wydział Filozoficzny) – projekt „Poszukiwanie nowych biochemicznych markerów niewydolności serca – związek pomiędzy stężeniem neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego (BDNF) we krwi a jakością snu, poziomem lęku, funkcjami poznawczymi oraz tolerancją wysiłku pacjentów” – dofinansowanie: 125 000 zł;

Lider po stronie POB FutureSoc:

• dr hab. Wojciech Dragan, prof. UJ (Zakład Psychologii Rozwojowej i Wychowawczej im. Stefana Szumana, Wydział Filozoficzny) / dr Bartosz Grabski (Katedra Psychiatrii, Wydział Lekarski) – projekt „Zróżnicowanie ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową a wskaźniki dobrostanu psychicznego i seksualnego w populacji polskiej” – dofinansowanie: 121 000 zł;
• dr hab. Marek Binder, prof. UJ (Zakład Psychofizjologii, Wydział Filozoficzny) / dr hab. Jerzy Wordliczek (Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Wydział Lekarski) – projekt „Neurofizjologiczne sygnatury uszkodzeń mózgowia (NSOBI)” – dofinansowanie: 125 000 zł;
• dr Arkadiusz Białek (Zakład Psychologii Rozwojowej i Wychowawczej im. Stefana Szumana, Wydział Filozoficzny)/ dr Karolina Dejko-Wańczyk (Zakład Terapii Rodzin i Psychosomatyki, Wydział Lekarski) – projekt „Przebieg rozwoju relacji diadycznych i triadycznych pomiędzy niemowlętami a matkami z zaburzeniem osobowości borderline i depresją poporodową” – dofinansowanie: 124 990 zł.

Rozstrzygnięcie Konkursu #16 i realizacja programu „Finansowanie projektów badawczych we współpracy międzynarodowej”

Cel programu to wsparcie istniejących lub nowo utworzonych zespołów badawczych realizujących projekty w ramach tematyki badawczej POB qLIFE, w ramach współpracy międzynarodowej.

Do konkursu zgłoszono 18 wniosków, a do finansowania skierowanych zostało 5 projektów:

• dr Bartosz Pomierny (Zakład Biochemii Toksykologicznej) – projekt „Opracowanie metodologii obrazowania oraz badania funkcji naczyń mózgowych w warunkach fizjologicznych oraz w przebiegu schorzeń neurologicznych” –  dofinansowanie: 555 555 zł;
• dr Aneta Stachowicz (Zakład Farmakologii) – projekt „Rola modyfikacji potranslacyjnej: cytrulinacji w regulacji różnicowania fibroblastów błony zewnętrznej tętnic (AFs) oraz mięśni gładkich naczyń (VSMCs) do miofibroblastów w miażdżycy” – dofinansowanie: 430 000 zł;
• dr Bartosz Lisowski (Zakład Technologii Postaci Leku i Biofarmacji) – projekt “Matematyka Cyklu Życiowego Enterowirusów: Modelowanie zakażenia, replikacji i uwalniania na potrzeby terapii celowanej” – dofinansowanie: 470 000 zł;
• dr hab. Magdalena Kotańska (Zakład Wstępnych Badań Farmakologicznych) – projekt „Czy nowe ligandy receptora 1 związanego z aminami śladowymi (TAAR1) mogą być skuteczne w walce z cukrzycą i otyłością” – dofinansowanie: 545 540 zł;
• dr Jadwiga Kubica (Zakład Fizjoterapii) – projekt „Czy wirtualny trening równowagi może zastapić klasyczny? Wpływ systematycznych ćwiczeń równowagi na mikroarchitektonikę istoty białej mózgu i profil ekspresji genów u osób starszych” – dofinansowanie: 330 000 zł.

Rozstrzygnięcie Konkursu #17 “Rozwój zaplecza aparaturowego, nabór IV”

Celem działania jest finansowanie zakupu aparatury naukowo-badawczej, uzupełniającej dla aparatury istniejącej, kluczowej dla prowadzenia wysokiej jakości badań naukowych.

Wsparcie zostało przyznane 10 wnioskodawcom (jednostkom organizacyjnym), a całkowita kwota wsparcia to 422 616,35 zł. Beneficjentami zostały następujące jednostki:

• Zakład Molekularnej Mikrobiologii Medycznej – 50 000 zł
• Zakład Biologii Molekularnej i Genetyki Klinicznej – 35 000 zł
• Zakład Chemii Organicznej – 49 850,22 zł
• Zakład Bromatologii – 38 432,58 zł
• Zakład Biochemii Farmaceutycznej – 22 000 zł
• Zakład Patofizjologii – 43 200 zł
• Zakład Botaniki Farmaceutycznej – 38 075,88 zł
• Zakład Biochemii i Chemii Medycznej – 49 938 zł
• Zakład Terapii Rodzin i Psychosomatyki – 46 119,67 zł
• Biobank – 50 000 zł

Rozpoczęto realizację procedur zakupowych, które będą kontynuowane w roku 2024, tak by zakupione sprzęty sukcesywnie trafiały do zespołów badawczych.

Rozstrzygnięcie konkursu i realizacja programu „Visiting Scientists” – finansowanie pobytu naukowca wizytującego

Celem programu było wzmocnienie istniejącej oraz ustanowienie nowej współpracy naukowej na poziomie międzynarodowym poprzez finansowanie kosztów związanych z zatrudnieniem, zakwaterowaniem i pobytem naukowca wizytującego w jednostkach UJ CM lub JCET.

Do konkursu zgłoszono 4 wnioski, które otrzymały dofinansowanie na łączną kwotę 147 429,49 zł.  Sfinansowane zostały wizyty naukowe i naukowo-dydaktyczne czwórki zagranicznych badaczy.

• Dr hab. Iwona Kowalska-Bobko, prof. UJ(Instytut Zdrowia Publicznego) do współpracy  zaprosiła dra Ihora Chaklosh z Ukrainy, który w ramach pobytu przygotował i przeprowadził autorskie wykłady dla studentów oraz brał czynny udział w przygotowaniu pracy opublikowanej w czasopiśmie Frontiers in Public Health. Przygotował także bazę źródłową pod kolejny artykuł, uczestniczył w spotkaniach zespołu i koordynował działania na rzecz ochrony zdrowia uchodźców z Ukrainy.
• Dr hab. Marcin Waligóra, prof. UJ (Zakład Filozofii i Bioetyki) podjął współpracę z prof. Jonathanem Kimmelmanem z Mc Gill University z Kanady, której celem było zainicjowanie badań zatytułowanych „The ethical landscape of clinical testing of a new drugs in the Region of Central and Eastern Europe”. Prof. Kimmelman przeprowadził seminaria badawcze oraz serie spotkań mentoringowych dla członków zespołu badawczego Research Ethics in Medicine Study Group, a także wygłosił dwa wykłady w ramach konferencji naukowych. Podjął również współpracę ze Szkołą Doktorską Nauk Medycznych i Nauk o Zdrowiu, dla której przeprowadził seminaria w ramach serii „Master Class”.
• Dr hab. Barbara Wiśniowska (Zakład Farmacji Społecznej) gościła dra Jamesa Clarke’a z Wielkiej Brytanii, który przeprowadził zajęcia ze studentami kierunku Drug Discovery and Development oraz seminarium dla pracowników i doktorantów Pracowni Farmakoepidemiologii i Farmakoekonomiki z zakresu modelowania farmakokinetycznego leków podawanych na skórę. Współpracował z zespołem przy tworzeniu modelu przenikania terbinafiny do skóry po podaniu doustnym i w modelu skóry świńskiej, a także nad modelami przenikania leków przez skórę świńską w warunkach in vitro. Efektem wizyty jest przyjęta do druku publikacja i projekt kolejnej.                                                                                                                                          
• Dr hab. Jerzy Żołądź (Katedra Fizjologii Wysiłku i Bioenergetyki Mięśni) do współpracy zaprosił prof. Bruno Grassiego z Uniwersytetu w Udine we Włoszech. Głównym celem wizyty było uruchomienie dwóch nowych procedur badawczych. Pierwsza dotyczyła nieinwazyjnych pomiarów konsumpcji tlenu w mięśniach szkieletowych człowieka przy użyciu spektroskopii w bliskiej podczerwieni; druga pomiaru przepływu tętniczego krwi w naczyniach krwionośnych w wysiłkach dynamicznych u ludzi. Prof. Grassi pracował nad wynikami i tekstem manuskryptu aktualnie realizowanego wspólnego projektu badawczego oraz przeprowadził dwa wykłady otwarte dla pracowników i studentów UJ CM.

Ponadto, możemy dzięki wsparciu finansowemu POB qLIFE wizytę w UJ CM złożył Prof. D. Hood z  Muscle Health Research Center, York University, Toronto, który 25 września wygłosił wykład otwarty pt. „Transcriptional networks regulating mitochondrial turnover in muscle”. Wykład dotyczył mechanizmów biogenezy mitochondriów w mięśniach szkieletowych oraz wpływu starzenia się na ilość i jakość mitochondriów.

Rozstrzygnięcie konkursu i realizacja programu „Wsparcie rozwoju kompetencji twardych”

Działanie polegało na sfinansowaniu udziału pracowników UJ CM i JCET w szkoleniach rozwijających kompetencje. Beneficjenci mogli wybrać każdą formę aktywności/szkolenia, która prowadziła do nabycia konkretnej, wymiernej umiejętności, potwierdzonej uzyskaniem imiennego certyfikatu wystawionego przez organizatora. Bezpośrednim celem programu było wsparcie aktywnych, poszukujących dróg rozwoju badaczy, a pośrednio miał on wpłynąć na możliwość wykorzystania aparatury, technologii, metod analizy danych, a co za tym idzie wymiernych elementów aktywności naukowej (publikacje, wnioski grantowe, itp.).

Do konkursu zgłoszono 46 wniosków, a 39 z nich otrzymało dofinansowanie – w kwocie od 690 zł do 24500 zł.  Przyznano dofinansowanie na łączną kwotę 374 493,03 zł.  Uczestnicy szkolili się m.in. w Hiszpanii, Belgii, Niemczech, Czechach i Stanach Zjednoczonych. Laureaci konkursu uczestniczyli w szkoleniach, kursach wykładowych, warsztatach czy kursach teoretyczno-praktycznych. Uczyli się obsługi sprzętu, programów komputerowych, poznawali nowoczesne techniki interpretacji wyników i sprawnego posługiwania się istniejącymi bazami danych, oraz mieli okazję do wymiany doświadczeń.  Najkrótsze szkolenie trwało jeden dzień a najdłuższe 11 dni. Poniżej prezentujemy statystyki oraz preferencje beneficjentów konkursu: 

Projekt Flagowy pt. „Center for Theranostics / Centrum Teranostyki” (współpraca POB qLIFE i POB SciMat)

W dniu 5 czerwca  2023 r., przy ul. Kopernika 40 w Krakowie oficjalnie otwarto Centrum Teranostyki UJ. Tworzy je zespół naukowców skupiających specjalistów z różnych dziedzin klinicznych, medycyny laboratoryjnej, biotechnologii oraz fizyki, zainteresowanych rozwojem nowoczesnych technik diagnostycznych wykorzystywanych w medycynie. Centrum jest Projektem Flagowym Uniwersytetu Jagiellońskiego prowadzącym pionierskie badania nad rozwojem nowych metod diagnozowania i terapii chorób nowotworowych oraz innych schorzeń przewlekłych m.in. schorzeń układu krążenia. W centrum powstaje unikatowe w skali światowej urządzenie do obrazowania całego ciała człowieka jednocześnie, które budowane jest w oparciu o nowatorskie rozwiązania  opracowane na Uniwersytecie Jagiellońskim pod kierunkiem prof. Pawła Moskala oraz prof. Ewy Stępień. Główny nurt badań Centrum Teranostyki UJ ukierunkowany jest w znacznej mierze na badania przedkliniczne, mające na celu  poszukiwanie nowych biomarkerów, dających możliwość skuteczniejszego i bardziej precyzyjnego rozpoznawania nowotworów i dostarczania do nich docelowo odpowiednich leków.

W ramach działań POB qLIFE objętych ramami Projektu Flagowego, wyłoniono wykonawcę usług wydawania i dystrybucji czasopisma naukowego Bio-Algorithms and Med-Systems (BAMS).

Projekt Flagowy pt. „Centre for Brain Research / Centrum Badań Mózgu” (współpraca POB qLIFE i POB FutureSoc)

W dniu 14 marca 2023 r., przy ul. Kopernika 50 w Krakowie oficjalnie otwarte zostało Centrum Badań Mózgu (CBM), które funkcjonuje w strukturze Uniwersytetu Jagiellońskiego od roku 2020. Centrum jest międzywydziałową jednostką organizacyjną 3 wydziałów UJ: Lekarskiego, Filozoficznego oraz Zarządzania i Komunikacji Społecznej. Tworzy je zespół neurologów, inżynierów biomedycznych, psychiatrów, kognitywistów, informatyków i filozofów, którzy łączą potencjał kliniczny z potencjałem badań eksperymentalnych.

Dzięki współpracy POB qLIFE i POB Future Soc ogłoszono i rozstrzygnięto w roku 2023 wspólny konkurs pn. “Interdyscyplinarna współpraca między dziedzinami nauk medycznych, nauk o zdrowiu i nauk społecznych”, dedykowany współpracy badaczy z nauk medycznych i nauk społecznych, w tym tematyki powiązanej z Projektem Flagowym Centrum Badań Mózgu.

Działania wspierające nowo otwartą Katedrę Fizjologii Wysiłku i Bioenergetyki Mięśni 

W 2022 r. zainaugurowała swoją działalność Katedra Fizjologii Wysiłku i Bioenergetyki Mięśni UJ CM, której wyposażenie zostało w większości sfinansowane ze środków qLIFE (sprzęt na łączną kwotę ok. 1 mln zł). Dalsze wsparcie POB qLIFE pozwoliło w roku 2023 na sfinansowanie kosztów zaangażowania zespołu – w sumie 11 osób, zatrudnionych na stanowiskach naukowych, dydaktycznym, naukowo-technicznych i administracyjnym. W okresie swojego funkcjonowania w ramach Wydziału Nauk o Zdrowiu UJ CM zespół Katedry Fizjologii Wysiłku i Bioenergetyki Mięśni opublikował 25 prac naukowych.

Działania wspierające Repozytorium Próbek Biologicznych oraz Biobank UJ CM 

W 2023 roku kontynuowano współpracę ze Szpitalem Uniwersyteckim w Krakowie w zakresie funkcjonowania Repozytorium Próbek Biologicznych zlokalizowanego na terenie Zakładu Diagnostyki NSSU (w oparciu o porozumienie zawarte w 2020 r. pomiędzy UJ CM i SU). Współpraca Uczelni ze Szpitalem Uniwersyteckim w zakresie funkcjonowania Repozytorium stworzyła możliwość systemowego gromadzenia i przechowywania materiału biologicznego pobieranego od pacjentów szpitala, a Repozytorium w ciągu 4 lat swojego działania włączyło się w realizację szeregu projektów badawczych.  dzięki wsparciu POB qLIFE Repozytorium wyposażone zostało w niezbędny sprzęt specjalistyczny (szafy chłodnicze i zamrażarka, system monitoringu temperatury, wirówka), sfinansowano także zatrudnienie na stanowiskach naukowo-technicznych 2 osób stanowiących obsługę Repozytorium. Zatrudnienia personelu Repozytorium kontynuowano w roku 2023.

Naturalną konsekwencją rozwoju Repozytorium Próbek Biologicznych było powołanie współpracującego z nim profesjonalnego Biobanku UJ CM, które oficjalnie nastąpiło w roku 2023. Wkład POB qLIFE w stworzenie Biobanku to pokrycie kosztów zakupu podstawowego wyposażenia oraz materiałów oraz wynagrodzenia 3 osób stanowiących personel jednostki, w tym jej kierownika. Biobank UJ CM w przyszłości ma wejść w skład struktury Centrum Rozwoju Terapii Chorób Cywilizacyjnych i Związanych z Wiekiem jako strategiczna jednostka odpowiedzialna za gromadzenie i udostępnianie materiału biologicznego.

Działania wspierające powstające Centrum Rozwoju Terapii Chorób Cywilizacyjnych i Związanych z Wiekiem (CDT-CARD)

Od początku swojej działalności POB qLIFE prowadził liczne działania pozostające w synergii z działaniami Uczelni na rzecz powstającego nowoczesnego ośrodka badawczego pn. Centrum Rozwoju Terapii Chorób Cywilizacyjnych i Związanych z Wiekiem (Center for the Development of Therapies for Civilization and Age-Related Diseases, CDT-CARD). Centrum zostało oficjalnie powołane zarządzeniem nr 134 Rektora UJ z dnia 28 grudnia 2023 r. i posadowione w strukturze UJ CM jako międzywydziałowa jednostka badawcza.

W roku 2023:

• • • zapewniono środki finansowe dla nowo powołanych kierowników katedr UJ CM oraz laboratoriów typu core (centrum usług wspólnych),
    • zatrudniono 10 osób na stanowiska inżynieryjno-technicznych,
    • wdrożono politykę zatrudniania pracowników technicznych, mających stać się członkami kluczowych laboratoriów CDT-CARD.

Wsparcie zatrudnienia kadry naukowej  UJ CM 

Oprócz wspomnianych powyżej nakładów na zatrudnienia kadry badawczej, POB qLIFE pokrywał także koszty związane z:

• wynagrodzeniami badaczy na stanowiskach typu post-doc (wyróżniający się naukowcy na wczesnym etapie kariery naukowej, którzy włączając się działania istniejących grup naukowych, będą mogli w perspektywie kilku lat stać się liderami aplikującymi o środki zewnętrzne oraz podejmującymi odważne działania naukowe). Były to”
  • 2 osoby na Wydziale Lekarskim
  • 1 osoba na Wydziale Farmaceutycznym
  • 1 osoba na Wydziale Nauk o Zdrowiu
• stypendiami dla 3 doktorantów Szkoły Doktorskiej Nauk Medycznych i Nauk o Zdrowiu – w ramach realizacji projektów badawczych wyłonionych w Konkursach #4 i #14:
  • 2 osób na Wydziale Lekarskim (Klinika Chorób Serca i Naczyń; Katedra Patofizjologii)
  • 1 osoby na Wydziale Farmaceutycznym (Zakład Bromatologii)

Zakupy kluczowej infrastruktury badawczej

Zakup (rozbudowa, modernizacja, uzupełnienie) oraz serwis/naprawa kluczowej aparatury badawczej odbywały się zgodnie z przyjętą na etapie tworzenia wniosku metodyką (Mapa Drogowa Infrastruktury Badawczej). W 2023 r. zakupiono oraz serwisowano aparaturę naukowo-badawczą na łączną kwotę ponad 5 mln zł, w tym:

• Wydział Lekarski – 4,6 mln zł, 
• Wydział Farmaceutyczny – 500 tys. zł.
• Wydział Nauk o Zdrowiu – 20 tys. zł.

Poniżej prezentujemy zestawienie kluczowych zakupów i inwestycji.

Finansowano także przystosowanie pomieszczeń pod zakupioną infrastrukturę, w tym:

• modernizację laboratoriów w Katedrze Technologii i Biotechnologii Środków Leczniczych
• przystosowanie do prac badawczych pomieszczeń Laboratorium Zaawansowanych Technik Komórkowych i Mikroskopowych